đã cưu mang và bảo trợ cho đội thuyền đua của Vạn Mành Mòi Nam Nghĩa tại phường Đức Nghia. Vì vậy từ trước đến nay mỗi lần tham gia cuộc đua, đội này luôn nói theo tập quán cũ, bơi quanh một vòng trước nhà của người quá cố ở xóm Cồn Cỏ, bên bờ sông Cà Ty, đối diện với khu Văn Thánh Phú Trinh. Mục đích là tưởng nhớ tới tấm lòng vàng, đã giúp cho họ đạt được nhiều giải thưởng trong quá khứ.  Vẫn là tập tục quen thuộc, Đinh Vạn nào cũng cúng tế linh đình, rước thuyền trên bờ. Đám rước thật trang trọng có Hò Bá Trạo và đoàn lân. Đua thuyền là một nghệ thuật nhưng thắng hay bại vẫn là do yếu tố kỹ thuật quyết định. Thuyền đua của người Bình Thuận được đóng bằng loại gỗ nhẹ của cây Bàng Lang, thân thuyền dài Mũi nhọn, lại thon. Khi nhìn có cảm giác như con thoi đang nhẹ lướt trên khung cửi, có nhu vậy mới vượt qua đuoc dòng nước chảy xiết và gió thổi ngược. Tất cả các dụng cụ như Dầm Phách, Dầm Ngang, Dầm Xéo đều được đẽo bằng gỗ Bàng Lang. Quan trọng nhất vẫn là cây chèo của Tổng Lái, người chỉ huy thuyền, phải làm bằng một loại gỗ đặc biệt, có sức uốn mạnh, chịu đựng dẻo dai mới cầm cự được khi thuyền tới những khúc cửa ngặt nghèo. Toàn thân thuyền được sơn phết rất đẹp, riêng cặp mắt được kẽ theo mắt của loài chim Phụng Hoàng với đuôi mắt thật dài, con ngươi tròn viền trắng, tạo cho thuyền có khí phách của một Kình Ngư đang vẫy vùng nơi biển cả.

Địa điểm đua ghe vẫn là khúc sông chảy ngang Tháp nước (Chateau D'eau), đến đồn Hải Thuyền sát cửa Thương Chánh, dài chừng 1km và phải lượn nhiêu vòng biểu diễn. Cuộc đua thường diễn ra giữa bốn Vạn Chài lớn trong Thị Xã Phan Thiết và Thuỷ Tú (Đức Thắng), Nam Nghĩa (Đức Nghĩa), Hiệp Hùng và Hưng Long. Vì bốn Vạn gần như là ngang tài nên lần nào cũng thực là sôi nổi. Tiếng chiêng trống, vỗ tay, hò hét xen lẫn giọng hò dô ta của các Trạo Thuyền, cơ hồ muốn xé nát không gian nơi dòng sông Mường Mán. Trên bờ ai cũng hồi hộp theo dõi cuộc đua, nhất là lúc thuyền tranh nhau queo khúc của hơi gắt 180 độ, nơi Cọc Tiêu cắm nối liền hai đầu của đoạn đường đua được ấn định ranh giới thắng thua.

Sông hẹp mà thuyền lại dài, nhưng nhờ các Trạo là những thanh niên khỏe mạnh, đẩy kinh nghiệm chèo chống, nên đã tránh được những va chạm chèn ép hay lật thuyền. Thường là hai Vạn Thủy Tú Chà và Nam Nghĩa Mạnh thay nhau đoạt giải, chứ không bao giờ tới phiên hai Vạn Hiệp Hùng và Hưng Long, nên người địa phương thường gọi đó là hai ghe Cô - Cậu.

Đua Thuyền Trên Sông Nước Miền Nam

Nam phần VN kênh rạch chằng chịt, lại có nhiều sông lớn như Đồng Nai, Cửu Long, Vàm Cỏ, v.v…nên hầu như ai cũng biết bơi lợi và chèo thuyền. Vì vậy suốt 300 năm qua các hội đua thuyền phát triển rất mạnh. Nếu ở miền Bắc, đua thuyền nói lên tinh thần thượng võ chống xâm lăng của dân tộc Đại Việt, miền Trung đua ghe cầu mưa thuận gió hòa thì ở Nam phần, lễ hội đua ghe lại gắn chặt với lễ cầu mưa tưới ruộng đồng, vườn tược nhất là những năm trời hạn hán. Đó là sự thống nhất về ý nghĩa của dân tộc Việt, dựa theo điều kiện về địa lý, lịch sử và tin ngưỡng dân gian của một quốc gia sống chủ yếu về nền nông nghiệp tRồng lúa nước và làm biển.

Tại những vùng sống bằng nghề đánh cá biển, các cuộc đua thuyền thường được tổ chức vào dịp cung nghinh ông Nam Hải, tùy theo tập quán địa phương như Vàm Lang (Gò Công) vào ngày 16 - 6 âm lịch, Cần Giờ ngày 16-8 Âm Lịch, Vàm Sông Ông Đốc (Cà Mau) ngày 16 - 2. Ở Cần Đước, Cần Giuộc, Vàm Cỏ (Long An) thường tổ chức đua ghe vào dịp cúng trời mưa. Ghe đua ở đây đan bằng tre trét chai, thon dài có 20 tay bơi. Cuộc đua có khi tổ chức giữa các làng trong quận hay giữa các quân nên có rất nhiều hội tham dự, có tính cách vui chơi nhiều hơn không quan trọng chuyện thắng thua. Vì dù thắng thua chi các đội vẫn họp nhau lại ăn nhậu linh đình.

năm người Khmer sống ở Châu Đốc An Giang, Kiên Giang, An Xuyên và Ba Xuyên, đều có chung ngày lễ Ok-Ôm-Bok hay Hội cúng Trăng, tổ chức vào tháng 12 theo Phật lich, rất long trọng và náo nhiệt. Dịp này có tổ chức đua ghe Ngò trong cộng động người Việt gốc Khmer sinh sống tại Nam Phần. Ghe Ngò có Mũi cong, đóng bằng một thân cây lớn, có chiều dài từ 30 - 40m, khoét giữa làm chỗ ngồi cho khoảng 50 tay chèo. Đầu ghế chạm trổ hình Rồng Rắn, toàn thân ghế được sơn phết nhiều màu sắc, lại còn vẽ thêm nhiều hình Kỷ Hà Học. Địa điểm xưa nay đều tổ chức tại Vàm Thơ (Pomkentho), thuộc quận Mỹ Xuyên, an tỉnh ly Khánh Hưng (Sóc Trăng).

Đây là một vùng kinh rạch chằng chịt, nơi hội tụ của sông Cổ Cò, rồi từ đó mới chảy ra biển Đông tại cửa Tranh Đề. Địa thế rất thuận tiện để các ghe Ngò tứ xứ kéo tới tham dự cuộc đua. Đoạn sông này lại thẳng tắp, dòng nước luôn chảy chậm, hai bên bờ có nhiều làng xóm chợ búa, tạo nên quang cảnh náo nhiệt phồn thinh.

Trong ngày Hội, ngoài dân bản địa còn có khách tứ xứ, theo các ghe Cà Châu, Cà Chai, giống như đò dọc ở Tam Kỳ, Hội An hay miền Trung Châu Bắc Việt. Họ ăn ở luôn dưới ghe trống suốt cuộc lễ, cho tới khi tan Hội mới trở về xứ.

Sau này, Hội Đua Ghe Ngò được đổi về Thị Xã Sóc Trăng, để các Tín Đồ Phật Giáo nguyên thủy (Theravada) đi lễ bái tại các chùa Mã Tộc, Kh'Leang, Đất Sét , La Hán ..nổi tiếng là Chuà Dơi..Mấy năm gần đây, mỗi lần đua ghe Ngò, thu hút vài trăm ngàn người Mien lẫn Việt và Hoa Kiều, khắp miền Nam kể cả dân saigon cũng keó nhau về tham dự rat đông đảo Sóc Trăng còn hấp dẫn du khách với món Bún Nước Lèo độc đáo không đâu sánh bằng..

Đua thuyền và những sinh hoạt trên sông nước VN đã gắn liền với lịch sử Hồng Lạc, từ buổi Bình Minh dựng nước cho tới nay, đã giúp cho Thủy Quân nước ta nhiều chiến công hiển hách qua chiến thắng vang lừng của Ngô Quyền Đại Đế trên Bạch Đằng Giang năm Mậu Tuất 938. Đại Tướng Lý Thuờng Kiệt đời Hậu Lý tiêu diệt quân Tống trên sông Như Nguyệt. Lừng lẫy nhất vẫn là Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, Thượng Tướng Trần Quang Khải ..đã tiêu diệt quân Nguyên, Mông tại Chương Dương, Vân Đồn, Bạch. Đằng vào năm 1822. Gần 500 năm sau Đại Đế quang Trung Nguyễn Huệ, cũng dùng thủy chiến và hỏa công, đốt cháy 300 tháp thuyền của quân Tiêm La tại Rạch Gầm, Xoài Mút tỉnh Định Tường Bến Tre năm 1785.

Ngoài ra thủy quân đàng trong do Thế Tử Nguyễn Phúc Tấn, đã đốt cháy và đánh đắm nhiều thuyền chiến của Tây Ban Nha vào thế kỷ XVII tại bờ biển Hội An. Thời vua Gia Long lần nữa thủy quân nhà Nguyễn lại chiến thắng Hải quân Anh Cát Lợi tại Phố Hiến, HungVien Bắc Việt.

Qua những cuộc đua thuyền và những dữ kiện lịch sử oai hùng từ bao thế kỷ nay, cho thấy lòng can đảm, ý chí bất khuất, kiên cường, một tinh thần thượng võ cao độ được thể hiện qua bộ óc xuất sắc tiềm tàng trong dân tộc VN ta. Cũng nhờ vào bộ óc này mà biết bao anh hùng đã dũng mãnh vượt biên, vượt đại dương, trong mấy mươi năm qua. Để giờ được ngồi đây ghi chép lại những giờ phút trang trọng trong lịch sử xưa và nay.

....Mơ hồ như một giấc chiêm bao đầy oanh liệt....

Bạch T. Lý (Sưu Tầm)