Ông Đồ

Mỗi năm cứ Tết đến thì thấy hoa đào vẫn nở nhưng ông Đồ già thì không còn nữa. Hình ảnh ông Đồ đến nay đã trở thành một kỷ niệm xa xôi của đời sống văn hóa dân tộc. Lặng lẽ đi vào quên lãng nhưng ông Đồ vẫn còn lưu lại dấu tích trong văn thơ. Cứ đến Tết là tôi thích đọc bài thơ Ông Đồ mở đầu bài thơ với sự bày tỏ tình cảm.

 
Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông đồ già
Bày mực tàu giấy đỏ
bên phố đông người qua

Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tắc ngợi khen tài
"Hoa tay thảo những nét
Như phượng múa rồng bay"

Nho học đã tàn trong xã hội đang bước nhanh trên con đường Âu hoá, bút nghiên mực giấy năm nào còn có dịp tưới lên một chút với mùa xuân, nay cũng chỉ còn nỗi buồn đọng lại.

Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu?
Giấy đỏ buồn không thắm
Mực đọng trong nghiên sầu....

Xã hội đi qua ông Đồ, lãnh đạm, vô tình, thậm chí ông ngồi đây mà nhưng không còn tồn tại trong sự hờ hững của người đời, đến nỗi ngoài Bắc mưa phùn gió lạnh của ngày Xuân càng làm tăng về ảm đạm thê lượng của ông Đồ.

Ông đồ vẫn ngồi đây
Qua đường không ai hay
Lá vàng rơi trên giấy
Ngoài trời mưa bụi bay

Năm nay đào lại nở
Không thấy ông Đồ xưa
Những người muôn năm cũ
Hồn bây giờ ở đâu ?

Ông đồ lặng lẽ ra đi nhưng vẫn gởi tới hôm nay và ngày mai những cảm xúc bùi ngùi. Bài thơ ông đồ rất nổi tiếng và sống mãi trong tim tôi.

Mùa Xuân cách đây 71 năm trước 1936, bài thơ ông đồ của nhà giáo Vũ Đình liên đăng trên báo Tinh Hoa. Trên báo Phong Hóa cùng năm ấy cũng đăng truyện rất ngắn Ông Đồ Nhỏ của Thạch Lam, trong một nhóm truyện ngắn có tên Bó Hoa Xuân gồm 8 truyện của hai tác giả Thạch Lam, Khái Hưng.

Bài thơ ông Đồ đã rất nổi tiếng và sống mãi đến nay. Còn truyện ngắn của Thach Lam xuất hiện cùng một thời điểm, cùng một chủ đề nhưng bài văn của Thạch Lam có lẽ sẽ góp phần làm rõ nét hơn bức chân dung ông Đồ trữ tình trong thơ của Vũ Đình Liên.

 

Ông Đồ Nho (Thạch Lam)

Nhân đi qua Hàng Bồ, qua chỗ có ông đồ nhỏ đang cong lưng viết các câu đối trên giấy đỏ để bán, anh Thịnh trong bọn chúng tôi kể chuyện:

Tết năm nào tôi cũng phải mua một vài tờ giấy đỏ kia đem về nhà. Không phải tôi có thích gi những cái đó, mà trong nhà tôi cũng không có chỗ treo nữa. Nhưng tôi vẫn mua vì một câu chuyện tôi kể cho các anh nghe.

Lúc tôi còn nhỏ, thầy mẹ tôi làm nghề bán vàng ở nhà quê. Nhà chúng tôi ở ngay trong chợ. Mỗi năm Tết đến, ngày phiên chợ cuối năm, bao giờ cũng có một ông đồ đến thuê cái hiên nhà để viết câu đối bán. Ông ta người đã già, râu tóc đã bạc phơ cả, và chữ viết rất tốt. Vì vậy, chữ ông viết ra bán rất chạy, và người ta tranh nhau mua.

Ngày ấy, lúc nào tôi cũng lẩn quẩn bên ông cụ, nhìn ông ta mài mực. Thấy tội. Ông ta cũng mến thương đem những mảnh giấy vụn cho tôi, và cho một vài xu ăn quà nữa. Tôi còn nhớ cái dáng điệu ông ta khi ông sửa lại đôi kính trắng nhìn tôi mà nói chuyện.

rẻ, vẽ những cô gái hồng hoa mũm mĩm. Người ta tranh nhau mua, không biết đến câu đối của ông cụ nua. Đến tôi cũng bỏ cụ mà ra ngắm tranh của chú khách. Cứ ngồi suốt buổi chợ mà không bán được tí gì. Cụ thu xếp bút nghiên gọi tôi đến, ẵm vào lòng rồi bảo rằng:

- Năm nay không có xu cho em ăn quà, em ạ!

Tôi ngẩng lên thì thấy ông cụ rơm rớm nước mắt. Đến tối, thầy tôi ra đòi tiền thuê hiên nhà. Ông cụ không có. Thầy tôi vất ngay cái bút và hai vè câu đối, rồi đuổi ông cụ đi. Từ năm sau tôi không thấy ông cụ đem bán chữ nữa. Hỏi người vú tôi thì vú bảo, nghe đâu ông cụ nghèo túng đã chết từ tháng giêng kia rồi và không có còn cái gì cả.

Anh Thịnh ngừng một lát rồi nói tiếp, “Từ độ ấy, cứ Tết đến, tôi lại mua vài câu đối đỏ để làm kỷ niệm người bạn già.”

                                                            Lê Công Lý
 

Cung Chúc Tân Xuân