Để chuẩn bị cho lễ gia tiên ngày Tết, gia đình nào cũng bận rộn với bánh chưng và mâm ngũ quả đẹp.  Xin mách bạn cách thức chuẩn bị nhanh và đơn giản.

 Bánh chưng

                       
       
    Chuẩn bị:
Đậu xanh, tiêu sọ để nguyên hột, gia vị, gạo nếp loại đặc biệt, thịt heo đùi, nhiều mỡ, lạt (hoặc dây nylon), lá dong (hoặc   lá chuối) đã được rửa sạch, phơi cho mềm.

    Thực hiện:
Đậu xanh ngâm 1 đêm, luộc sơ, chà vỏ, giã nhỏ thành từng nắm vừa nhân 1 chiếc bánh. Thịt heo cắt miếng to luộc sơ, nêm gia vị.
Gạo vo để ráo. Lá chuối cắt miếng to hoặc để cả miếng nhiều lớp lên trên lạt (hoặc dây nylon). Tương tự như thế nếu dùng khuôn gói bánh.

Đổ một lượt nếp ở dưới, bóp đậu xanh thành nhân ở giữa, để thịt heo lên trên, sau đó lại bóp một lượt đậu xanh lên trên cùng bọc lấy thịt,  cuối cùng đổ nếp bao lấy toàn bộ nhân, gói khéo không xộc xệch để bánh không bị nhân ngoài. Nếu dùng lạt, chú ý quấn nhiều vòng rồi dắt   vào bánh cho thật chắc.

Đổ một lượt nếp ở dưới, bóp đậu xanh thành nhân ở giữa, để thịt heo lên trên, sau đó lại bóp một lượt đậu xanh lên trên cùng bọc lấy thịt, cuối cùng đổ nếp bao lấy toàn bộ nhân, gói khéo không xộc xệch để bánh không bị nhân ngoài. Nếu dùng lạt, chú ý quấn nhiều vòng rồi dắt   vào bánh cho thật chắc.

    Mách bạn:
Bánh chưng gói bằng lá dong hay lá chuối đều được, người bắc thích dùng lá dong vì lá mềm mại, gói trong khuôn dễ tạo dáng đẹp hơn. Khi nấu bánh sẽ dền, xanh hơn. Tuy vậy, một số người vẫn thích lá chuối, nhất là ở trong nam, mua lá dong tươi đôi khi là cả vấn đề.
Ở phía bắc, đậu xanh thường chỉ ngâm cho mềm, cà vỏ. Thịt cũng là thịt sống, ướp gia vị. Riêng ở trong nam, đậu xanh sau khi ngâm sẽ được luộc chín, chà vỏ, giã nát rồi nắm thành từng nắm vừa nhân chiếc bánh. Thịt heo cũng được luộc sơ trước khi làm nhân gói. Tùy quan niệm mỗi vùng về bánh dền khác nhau mà có cách làm nhân khác nhau.

Mâm ngũ quả

                      
Tết là phong tục, nét văn hóa đặc trưng của người Việt Nam. Hòa vào không khí thiêng liêng ấy, mâm ngũ   quả ngày tết là biểu tượng của thuật ngũ hành, sự giao thoa của trời đất, mang cầu mong ước nguyện của  con người.

Với 5 loại quả “Mãng cầu, thơm, dừa, đu đủ, xoài” tượng trưng cho câu chúc “Cầu thơm vừa đủ xài”, mâm   ngũ quả mang ý nghĩa cho sự cầu mong sung túc, tiếng thơm và sự đầy đủ. Con người dâng mâm ngũ quả   trên bàn thờ với mong ước cho gia đình, người thân, bạn bè được những điều tốt đẹp hơn, nhiều tiếng  thơm, sung túc và đầy đủ trong năm mới.

 

Mỗi vùng miền có cách trình bày mâm ngũ quả khác nhau. Nhưng quan niệm: Cầu, thơm, dừa, đủ, xoài  được người miền nam sử dụng triệt để và thêm thắt một số trái cây có tên gọi thật hay, thật tốt. Bày một   mâm to, thật đẹp với dưa hấu hai bên là được. Người miền nam cũng chỉ bày quýt mà không bày cam lên   mâm trái cây vì quan niệm quýt làm cam chịu.


Mâm ngũ quả của miền Bắc thường có 5 loại quả: chuối, bưởi, đào, hồng, quýt. Trong đó, nải chuối tượng trưng cho bàn tay che chở; bưởi tròn trịa hứa hẹn một năm mới no đủ, may mắn; đào - hồng - quýt đỏ thắm mang lại sự ấm cúng, thành đạt, giàu sang… Trong khi đó, mâm ngũ quả của người miền Nam hầu như không xuất hiện nải chuối vì sợ “chúi đầu, chúi mũi”, vất vả cả năm. Người ta cũng kỵ trái cam vì sợ phải “cam chịu”. Do đó mâm ngũ quả của miền Nam thường chỉ có mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài. Phía dưới chân đế còn để thêm trái thơm với ý nghĩa “cầu thơm vừa đủ xài”.

Ở miền bắc, các loại trái cây đều có thể đưa lên hết. Trong nam, gần như không ai cúng chuối ngày đầu năm nhưng với người   bắc đây là điều hết sức bình thường.



Vì vậy, mâm ngũ quả phần lớn được yêu cầu sao cho thật “hoành tráng” đẹp mắt là được. Bạn có thể theo công thức: sung, mãn cầu, dừa, đủ, xoài, thơm.

Từ xưa đến nay, không ai biết chính xác “ngũ quả” gồm những quả gì, nên tùy vào đặc trưng mỗi vùng miền, người ta sẽ chọn những quả ngon ngọt, màu sắc đẹp, to tròn để bày biện. Theo nhà nghiên cứu Huỳnh Ngọc Trảng, con số 5 (ngũ) là con số chỉ trung tâm, là con số của sự sống. “Quả” là biểu tượng của sung túc, quả chứa nhiều hạt biểu thị cho tín ngưỡng phồn thực, cho ý nguyện sinh sôi nảy nở và duy trì nòi giống. Thế nên, ngoài sự hội tụ của hồn quả, hương cây, mâm ngũ quả còn thể hiện ý nguyện cầu hòa, an, đủ của người dân Việt.

Ngày nay, chủng loại trái cây ngày phong phú nên việc lựa chọn trái cây cho mâm ngũ quả ngày Tết cũng trở nên đa dạng và “mở” hơn, không còn “ngũ” mà có thể thành “lục, thất, bát, cửu” quả. Tuy số lượng trái cây trên mâm ngũ quả có thay đổi và được chưng trên những đĩa sứ, thủy tinh bắt mắt nhưng người dân vẫn gọi là “mâm ngũ quả” như truyền thống từ xưa đến nay.

Ngày mùng 1, không ai bổ dưa hấu vì cho rằng nếu dưa không đỏ, gia đình sẽ không gặp vận may trong năm. Nên phần lớn dưa hấu thường chỉ được “khui” từ ngày mùng 2 tết trở đi.
Một số người quan niệm, Tết không nên quét nhà, lau nhà, vì nhà cửa sạch sành sanh chứng tỏ gia chủ cũng sẽ như thế cả năm. Nhưng ở trong nam, quan niệm này dường như đã bị xóa sổ.