|
| ||||
Tết là ngày bắt đầu của một năm mới. Mỗi quốc gia dân tộc có phong tục tập quán của riêng mình được gìn giữ qua bao thế hệ. Có phong tục vẫn tồn tại theo thời gian thì cũng có phong tục bị lụi tàn theo đà tiến hoá của nhân loại. Phong tục của dân ta thoạt nghe như chuyện thần tiên nhưng vẫn tồn tại vì trong cái huyền bí có những ý nghĩa thực tế.
Tục đưa ông Táo
Có
lẽ ngày nay ông Táo không còn bị hun khói bếp vì hầu như đa số các gia đình ngày
nay dùng bếp gaz, cho nên chúng ta tự hỏi không biết phải đưa ông Táo về trời
bằng phương tiện gì cho thức thời. Thế mà đến ngày 23 tháng chạp âm lịch thì lại
nghe tiếng rao “Cò bay ngựa chạy đưa ông Táo về trời” khắp các chợ lớn, nhỏ. Ông
Táo về trời để dâng sớ tâu về cuộc sống của mỗi gia đình trong năm qua. Tốt hay
xấu gì thì ông cũng tâu hết. Qua phong tục này tổ tiên chúng ta muốn đề cao tình
cảm và lý trí của mỗi gia đình đối với công việc bếp núc: cái nơi gìn giữ sinh
mạng con người (sức khoẻ mọi người tùy thuộc vào “tổng hành dinh” này đấy.
Tết
Táo quân vào ngày 23 tháng Chạp - người ta coi đây là ngày "vua bếp" lên chầu
Trời để tâu lại việc bếp núc, làm ăn, cư xử của gia đình trong năm qua. Theo tập
tục hàng năm ông Táo phải thu xếp lên trời vào ngày 23 tháng chạp để tâu bày mọi
việc dưới trần thế với Ngọc Hoàng. Bởi thế nên, trong ngày này, mọi gia đình
người Việt Nam đều làm mâm cơm đạm bạc tiễn đưa "ông Táo ". Cứ phiên chợ 23
tháng Chạp, mỗi gia đình thường mua 2 mũ ông Táo, 1 mũ bà Táo bẵng giấy và 3 con
cá chép làm "ngựa" (chuyện cá chép hoá rồng) đế Táo quân lên chầu trời. Sau khi
cúng trong bếp, mũ được đốt và cá chép được mang ra thả ở ao, hồ, sông... Ngày
ông Táo về chầu trời được xem như ngày đầu tiên của Tết Nguyên đán. Sau khi tiễn
đưa ông Táo người ta bắt đầu dọn dẹp nhà cửa, lau chùi đồ cúng ông bà tổ tiên,
treo tranh, câu đối, và cắm hoa ở những nơi trang trọng để chuẩn bị đón tết.
Tục dựng cây nêu
Có
thể dân thành phố ít có điều kiện thấy và làm công việc này. Đi xa một chút về
vùng ngoại ô bạn sẽ được tận mắt thấy và tận tai nghe nói về cổ tục này. Cây nêu
ở đây là cây tre dài khoảng 2,5 – 3 mét (theo wikiped cây nêu là một cây tre cao
khoảng 5–6 mét), được dựng trước sân nhà vào buổi tối trước giao thừa. Trên ngọn
nêu có buộc nhiều thứ (tùy từng địa phương) như cái túi nhỏ đựng trầu cau và ống
sáo, những miếng kim loại lớn nhỏ. Khi có giỏ thổi chúng chạm vào nhau và phát
ra tiếng leng keng như tiếng phong linh, rất vui tai. Người ta tin rằng những
vật treo ở cây nêu, cộng thêm những tiếng động của những khánh đất, là để báo
hiệu cho ma quỷ biết rằng nơi đây là nhà có chủ, không được tới quấy nhiễu...
Vào
buổi tối, người ta treo một chiếc đèn lồng ở cây nêu để tổ tiên biết đường về
nhà ăn Tết với con cháu. Vào đêm trừ tịch còn cho đốt pháo ở cây nêu để mừng năm
mới tới, xua đuổi ma quỷ hoặc những điều không maỵ. Cây nêu thường được dựng vào
ngày 23 tháng chạp, là ngày Táo quân về trời chính vì từ ngày này cho tới đêm
Giao thừa vắng mặt Táo quân, ma quỷ thường nhân cơ hội này lẻn về quấy nhiễu,
nên phải trồng cây nêu để trừ tà. Đến hết ngày mùng Bảy thì cây nêu được hạ
xuống. Một vài năm trở lại đây thường thấy mọi người bán mía để tượng trưng thay
cho cây nêu. Thấy cũng hay hay vì tết xong có thể hạ nêu xuống chén.
Tục xông đất ngày Tết
Với
ngày đầu tiên trong năm còn gọi là Nguyên Đán, Tết đã có một ý nghĩa dặc biệt
trang nghiêm. Vì ngày đó bắt đầu một năm nên mọi công việc làm trong khoảng 24
tiếng đồng hồ đều có ảnh hưởng trọn năm. Sự xông đất, xuất hành những cử chỉ đầu
tiên, những lời nói đầu năm là điều mà ai cũng phải cẩn ngôn cẩn trọng. Trong
tất cả mọi việc có tục xông đất được coi là quan trọng hơn hết.
Ngay từ nửa đêm sau lễ giao thừa đánh
dấu một năm đã qua, nhường cho một năm mới tốt đẹp đến, nhà ở được coi như hoàn
toàn đổi mới, người bước chân tới xông đất sẽ là sứ giả do sự may mắn đưa đến!
Do đó, mọi người đã cân nhắc kỹ về nhân phẩm, chức phận, sự giàu sang, cũng như
về tính tình, hạn vận khi mong cầu người đến xông nhà ngày đầu năm là hệ trọng
hơn cả. Chính vì nghĩ đến ảnh hưởng của việc xông đất đên việc làm ăn cho cả năm, nên các bậc cao niên rất thận trọng đối với người đến đầu tiên trong ngày Nguyên Đán để long trọng mang lại giúp họ sự tốt lành suốt năm mới. Mặc dù đã tính toán như vậy, vẫn có người khách bất ngờ độc xuất đến xông đất trước sự ngạc nhiên của cả gia đình và làm xáo trộn những toan tính không thể thực hiện được một cách chính xác như ý mong muốn. Tuy nhiên để đề phòng những sự kiện này xảy đến, trong buổi sáng tinh mơ các cửa ngõ đều đóng chặt và chỉ mở khi nào người được chọn tới xông đất mà thôi.
Người
đến xông đất thường chỉ đến thăm, chúc tết chừng năm mười phút chứ không ở lại
lâu, cầu cho mọi việc trong năm của chủ nhà cũng được trôi chảy thông suốt.
Người đi xông đất xong có niềm vui vì đã làm được việc phước, người được xông
đất cũng sung sướng vì tin tưởng gia đạo mình sẽ may mắn trong suốt năm tới.
Thời xưa chỉ có 2 cách chọn người tốt vía xông đất ngày đầu năm. Kẻ làm quan,
người có học chọn người xông đất có tuồi hợp tuổi với chủ nhà. Người xông đất
phải là đàn ông trụ cột trong gia đình. Đối với người dân lao động thì đơn giản
hơn nhiều. Người được chọn xông đất phải khoẻ mạnh, tốt tính, và gia cảnh khấm
khá, hoà thuận...
Tục chưng mâm ngũ quả
Ngày
Tết, ngoài các loại thức ăn cúng ông bà tổ tiên trên bàn thờ nhất thiết phải
chưng mâm ngũ quả. Chuối là cái nền cho mâm ngũ quả, thứ đến là bưởi hoặc phật
thủ, hai loại này bắt buộc phải có. Ba loại còn lại phụ thuộc thì tuỳ loại quả
có ở mỗi vùng mỗi khác nhau. Nhưng chung lại, mâm ngũ quả là những loại trái cây
chứa nhiều chất dinh dưỡng, đáp ứng đủ cho nhu cầu hoạt động của con người. Vì
vậy, chưng mâm ngũ quả ngày tết là một ý nghĩa nói lên ước vọng của gia đình
bước sang năm mới được no đủ.
Tục chúc Tết
“Mồng
một là Tết nhà cha”:
sáng mùng một sau khi lễ gia tiên thì cha mẹ được mời ngồi vào ghế để cho con
cháu lần lượt mừng tuổi chúc Tết. Ngày xưa họ còn được con cháu tế sống với hai
lạy hai vái. Để mừng tuổi con cháu là những bao lì xì đỏ tươi làm rạng ngời ánh
mắt bọn trẻ.
“Mồng
hai nhà mẹ”:
cha mẹ và con cháu phải sang nhà ngoại để mừng tuổi chúc Tết. Cũng tuần tự những
nghi thức như bên nội vậy. Sau đó thì nán lại để ăn cỗ đầu xuân nhằm thắt chặt
tình cảm giữa hai gia đình.
“Mồng
ba Tết thầy”:
sau công ơn đấng sinh thành dưỡng dục là ơn dạy dỗ của thầy cô. Đến mừng tuổi
chúc Tết thầy cô là một phong tục nói lên tư cách đạo đức của một con người. Tóm
lại, tục chúc Tết là một nét văn hoá thể hiện tình cảm sâu sắc và sự quan tâm,
lòng hiếu thảo trong một thứ tự phải có của sự tồn tại và phát triển của một dân
tộc.
Sáu HP
|